Koniec mijającego 2014 roku jest dla Muzeum Katyńskiego Oddziału Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – wyjątkowo szczęśliwy. W piątek - 12 grudnia został przekazany do zbiorów placówki zespół ponad 4 tys. artefaktów pochodzących z prac archeologicznych i ekshumacji prowadzonych w Bykowni. 

Dar do siedziby Muzeum w Cytadeli Warszawskiej przywieźli - Maciej Dancewicz Naczelnik Wydziały Zagranicznego w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, w towarzystwie archeologów z Torunia - na czele z uczestniczką wszystkich prac ekshumacyjnych w Bykowni dr Dominiką Siemińską. Całością prac archeologicznych kierował prof. Andrzej Kola.

Badania pozwoliły odnaleźć pozostałe po ofiarach zbrodni katyńskiej ślady – dowody ludobójstwa, a ich szczątki, wielokrotnie profanowane i niszczone, z godnością złożyć w czwartym z kolei Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni poświęconym we wrześniu 2012 r.  Głównym przesłaniem pierwszych, przeprowadzonych w 2001 roku, prac rekonesansowych była weryfikacja przesłanek mówiących o pochowaniu na cmentarzu w Bykowni ofiar zbrodni katyńskiej. Natomiast badania archeologiczne polegały na ustaleniu pełnego zasięgu pochówków, odkryciu wszystkich grobów i pozyskaniu jak największej ilości informacji oraz tzw. „źródeł ruchomych”, który mogłyby przybliżyć szczegóły wydarzeń z lat 1937- 1940. Podczas prac przebadano łącznie 217 grobów, w 70 z nich znaleziono zespoły przedmiotów wskazujące, iż pochowano w nich polskie ofiary zbrodni katyńskiej. Polskie przedmioty odkryto również zakopane w osobnym dole, w bezpośrednim sąsiedztwie przebadanych reliktów budynku cmentarnej strażnicy oraz pojedyncze w kilku grobach, w których pochowano ofiary innych zbrodni NKWD.

Ofiarowane przez ROPWiM przedmioty - pochodzią z badań prowadzonych w latach 2001, 2006 oraz 2007. Artefakty zostały zgrupowane w zespoły pochodzące z poszczególnych grobów lub eksplorowanych obiektów i w adekwatnym ułożeniu - tak jak je znaleziono. Z badań prowadzonych w 2001 roku pochodzą przedmioty odnalezione w tzw. „jamie depozytowej” oznaczonej nr 1/01. Z badań prowadzonych w 2006 roku przedmioty pochodzą z 21 grobów polskich, 7 ukraińskich oraz z tzw. „strażnicy”, a znalezisko z 2007 roku wydobyto z 33 grobów polskich.  Jak wspomniano całość ofiarowanego zbioru liczy ponad 4000 sztuk przedmiotów lub ich fragmentów. Składają się na niego elementy umundurowania i oporządzenia wojskowego, odznaczenia, fragmenty odzieży i obuwia cywilnego, przedmioty osobiste i pamiątkowe, przedmioty związane z kultem religijnym, a także codziennego użytku i higieny osobistej, etc.

Groby znajdujące się na terenie cmentarza w Bykowni były przez wiele lat rabowane i nielegalnie przekopywane. W latach 70-tych i 80-tych ubiegłego stulecia, na zlecenie KGB kilkakrotnie przeprowadzono „oficjalne” ekshumacje. Wszystkie te działania doprowadziły do utraty wielu artefaktów, które mogłyby pomóc w identyfikacji pochowanych tam osób. Bezpowrotnie zniszczono wiele cennych dla nas dowodów zbrodni. Stan zachowania przedmiotów, które ocalały jest zróżnicowany. W nielicznych przypadkach fragmenty znajdują się w stosunkowo dobrej kondycji, natomiast pozostała cześć zbioru uległa zniszczeniu w różnym stopniu.

Ten niezwykle cenny dar w znaczący sposób zwiększa zasoby Muzeum Katyńskiego Oddziału Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i w całości znajdzie się w nowej ekspozycji stałej w Cytadeli Warszawskiej. Należy z całą mocą podkreślić, że dzięki ofiarności ROPWiM wszystkie artefakty-relikwie poddane zostały kompleksowym zabiegom konserwatorskim, co umożliwia bezzwłoczne podjęcie procedur inwentarzowych i naukowego opracowania zbiorów.

W imieniu pracowników Muzeum Panu Ministrowi prof. Andrzejowi K. Kunertowi za dar z głębi serca dziękujemy.